ضحی (شهیدمحمودرضابیضائی)

بی تردید فقها و مراجع شیعه در طول تاریخ از پاسداران اصلی دین و مذهب و پناهگاه محکم و استوار مردم در برابر ظلم و ستم ظالمان و ستمکاران بوده اند. آنان همیشه از مردم و در بین مردم و با مردم بوده و هرگز بودن با توده جامعه را به هیچ بهاء و بهانه ای عوض نکرده اند. حتی، گاه فصل و وصلهای حساب شده فقهاء و مراجع با سلاطین، حکام و دولتمردان نیز در راستای مصلحت و دفاع از دین و آموزه های دینی و محدود کردن ستم حاکمان نسبت به مردم بوده است. با مطالعه تاریخ چند صد ساله اخیر می توان به نمونه های زیادی از این گونه موارد اشاره نمود، مثل به صحنه کشاندن مردم در زمان قاجاریه در جنگ های ایران و روس، انقلاب مشروطه، مبارزه با سیاست های ضد مذهبی رضا خان، ملی شدن صنعت نفت و از همه مهم تر مبارزات علما و مراجع با محوریت امام خمینی در انقلاب اسلامی. لذا فقها و مراجع از دوران گذشته پایگاه اجتماعی بالایی در بین توده مردم داشته و مورد احترام بودند و به همین دلیل می توانستند دست به بسیج عمومی زده و از این طریق در برابر دشمنان و مخالفان داخلی و خارجی ایستادگی و مبارزه نمایند یا این که سیاستمداران و حاکمان وقت را مجبور به قبول سیاست اسلامی و پذیرش امری در راستا نمایند.

حضرت امام خمینی (ره) در این مورد می فرمایند: «روحانیون مبارز و متعهد اسلام … همیشه پیشتاز و سپر بلای مردم بوده اند . بر بالای دار رفته اند و محرومیت ها چشیده اند. زندان ها رفته اند و اسارت ها و تبعیدها دیده اند و بالاتر از همه، آماج طعن ها و تهمت ها بوده اند و در شرایطی که بسیاری از روشنفکران در مبارزه با طاغوت به یأس و ناامیدی رسیده بودند، روح امید و حیات را به مردم برگرداندند و از حیثیّت و اعتبار واقعی مردم دفاع نموده اند و هم اکنون نیز در هر سنگری از خطوط مقدم جبهه گرفته تا مواضع دیگر در کنار مردمند و در هر حادثه غمبار و مصیبت آفرینی، شهدای بزرگواری را تقدیم نموده اند.»

در گزارش عملیات «والفجر هشت» آمده است: در یکی از تیپ ها، ۲۵ نفر روحانی غواص در شب عملیات برای رزمندگان معبر گشودند و در یکی از لشکرها ، فرمانده غواصان آن لشکر یک روحانی بود . یکی از رزمندگان می گوید : روحانیت ، همیشه نقش مهمی در گوشه و کنار این مرز و بوم دارند و باید بگویم که اگر روحانیون حضور نمی داشتند، پیروزی در جبهه نمی بود. برای این که از نظر روحی و فکری ما را تقویت نموده و مطالب اسلامی را بر افکار جوانان پیاده کرده اند. یکی از فرماندهان جنگ هم نقش روحانیت را چنین بازگو می کند : من در عملیات کربلای پنج، در شدیدترین پاتک دشمن ، شاهد بودم که چند نفر روحانی، کار سه فرمانده لشکر را انجام می دادند و در همان حال، چند نفر روحانی که در کانال خطوط مقدم حضور داشتند، با یک بلندگوی دستی نیروها را تشویق به مقاومت می کردند. همین امر باعث شد پاتک شدید دشمن که خیلی هم به آن امیدوار بود، با مقاومت بچه های رزمنده دفع شود.

به طور کلی، نقش روحانیون را در دفاع مقدس می توان به چند دسته تقسیم کرد:

1- مشروع دانستن دفاع مقدس توسط حضرت امام  خمینی (ره) و علما و مراجع تقلید از قبیل آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) ، آیت الله العظمی اراکی (ره) و آیت الله العظمی بهاءالدینی.

۲. تشویق مردم به حضور در جبهه و بسیج آن ها.

۳. تأثیر بر فرماندهان جنگ.

۴. شوق روحانیون به جهاد و عشق به جبهه و حضور آنان به عنوان رزمنده در خطوط نبرد. به عنوان مثال شهید حجت الاسلام عبدالله میثمی حتی حاضر نشد برای زیارت دو هفته ای خانه خدا، جبهه را ترک کند و می گفت: ما در این جبهه ها اجر زیارت خانه خدا را هم می بریم.

۵. تلطیف روحیه رزمندگان با تقویت ایمان و توکل بر خدا، توسل به اهل بیت، پاسخ به مسائل شرعی مربوط به جبهه و جهاد و مسائل عمومی رزمندگان.

۶. آفرینش حماسه ها با حضور خود در خطوط مقدم جبهه ها و تقویت روحیه رزمی، شجاعت، شهادت طلبی و ایثار رزمندگان.

روحانیت در دفاع مقدس با حضور علما و حتی مراجع تقلید در خطوط نبرد و در کنار رزمندگان، بار دیگر ثابت کرد که همیشه و در همه صحنه ها و لحظه ها در کنار اقشار مختلف ملت قرار گرفته و خواهد گرفت. به عنوان مثال رئیس جمهور وقت (آیت الله العظمی خامنه ای (دام ظله العالی) در جبهه ها، با وجود مشغله فراوان و نیز حضور فرزندان طلبه ایشان به طور گمنام، حضور آیت الله العظمی بهاء الدینی در قرارگاه عملیاتی والفجر مقدماتی، حضور آیت الله میرزا جواد آقا تهرانی (با سن هشتاد سال و در حالی که پشتشان خمیده بود و تقریبا به حالت رکوع قدم برمی داشت و عصا به دست می گرفت)، شهید آیت الله سید اسدالله مدنی که اولین شهید محراب بودند در جبهه های ایلام ، کرمانشاه و اهواز بارها حضور پیدا کردند.

مقام معظم رهبری(دامت برکاته) در شأن مقام آن عزيزان می فرمايند:«چه سعادتمند وبلند اخترند شهدائی که در جوار رحمت الهی در کنار امام عارفان، خمينی کبير، آرميده اند». البته در این میان تعداد شهدای روحانی، بالغ بر 3417 نفر بوده است که 15/5 درصد کل روحانیان کشور در همان زمان می باشد. از هر هزار نفر طلبه، چهل نفر به شهادت رسیده اند؛ حال آنکه طبق آمار، در بقیه اقشار از هر هزار نفر، چهار نفر شهید شده است.بیشترین شهید روحانی در سال 1365 در عملیات کربلای 4 و 5 بوده است

 علاوه بر بیان مطالبی که خود بیانگر حضور فعتال روحانیون در جریان دفاع مقدس بوده است البته نقش های دیگر نیز در این راستا داشتندکه می توان بعه موارد زیر اشاره نمود:

الف- روحانیان و تقویت روحیه

کارشناسان نظامى، 75 درصد پیروزی را در گرو روحیه عالی نظامیان و رزمندگان می‌دانند و تنها 25 درصد دیگر را به عواملی چون تسلیحات، سازمان‌دهى، آموزش، ارتباطات و … نسبت می‌دهند. فرمانده قوى، آرام و شاداب، در مواقع حساس می‌تواند تصمیم مناسب بگیرد و از نیرو و امکانات به‌گونه‌ای شایسته استفاده کند. سرباز با روحیه قوی و برخوردار از آرامش نیز می‌تواند از ابزار و وسایل جنگی به‌طور صحیح و به موقع سود جسته، ضربات کاری بر دشمن وارد سازد. اما فرمانده فاقد روحیه، هنگام رویارویی با خطر، تدبیر و دقت کافی در طرح‌ریزی و اجرای برنامه‌ها را نخواهد داشت و رزمنده بی‌روحیه نیز بر اثر هراس و وحشت، تنها در پی حفظ جان خود است و قادر به استفاده از سلاح و امکانات به‌طور کامل نیست. دفاع مقدس نیز از این قاعده مستثنا نبود و روحانیان، تأثیر عمیقی در تقویت روحیه رزمی رزمندگان در مقاطع حساس جنگ داشتند. نقش اساسی روحانیت در این مرحله، نگهبانی از دل‌ها بود. اینکه قلب‌ها را استوار بدارند و بر اطمینان و قوّت گام‌ها بیفزایند و ایمان رزمندگان را راسخ سازند.

از مهمترین محورهای تحرک رزمندگان ایمان و معنویت بود و آنچه آنان را شارژ می‌کرد سخنان روحانیان بود . با این کار رزمندگان آماده می‌شدند و به هدف و راهشان ایمان پیدا می‌کردند. از طرفی روحانیان در زمینه های دیگر هم با رزمندگان همراهی می کرد مثلا در مواقعی که فرصت بود مشاعره یا فوتبال بازی می‌کردند و لحظات شادی ایجاد می کردند به طوری که نشاط و معنویت هر دو با هم بر فضای جبهه حاکم بود.

در تمام جنگ اگر موفقیتی بوده همیشه یک طرف آن روحانیت حضور داشته است.  روحانیت همچنین نسبت به آمار جمعیتش در هنگام جنگ، بیشترین شهید را تقدیم کرده است.

ب- روحانیان و دین آموزی در جبهه ها

یکی از دلایل حضور روحانیان در عرصه های نبرد، پاسخ گویی به مسائل شرعی رزمندگان بود. این مسائل معمولاً شامل موارد زیر بودند:

1. مسائل شرعی عمومی که مورد ابتلای عامه مردم و رزمندگان بود؛

2. مسائل اختصاصی جبهه و مرتبط با شخص رزمنده، مانند اذن پدر و مادر برای حضور در جبهه، روزه و نماز در جبهه و…؛

3.مسائلی که دربرگیرنده احکام کلی جنگ و جهاد بود.

همچنین یکی از زیبایی های دفاع مقدس حضور علما و عامه مردم دوشادوش یکدیگر در دفاع مقدس بود. در آن زمانها تمام پایگاهها، حسینیه ها، مساجد، مدارس، دانشگاهها، همه و همه پایگاهی شده بودند برای روحیه بخشی، اعزام پدران و فرزندان و حضور زنانی که همراه با مردان به منظور تهیه اقلام و مایحتاج رزمنده ها حضوری فعال و گسترده داشتند.  میزان مشارکت و مراتب نقش افراد متفاوت بود. در هر صورت عده ای به عنوان رزمنده از جان خودشان مایه گذاشتند و عده ای به عنوان پشتیبانی کننده از مال خود مایه گذاشتند. اکثریت مردم ایران به نوعی در این جهاد مقدس نقش داشتند. (الذین آمنوا و هاجروا و جاهدوا فی سبیل الله باموالهم و انفسهم…) البته مراتب مختلف بود. سه عنصری که در پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشت؛ ایدئولوژی، رهبری و مردم بود. نه امکان پیروزی انقلاب بدون حضور گسترده مردم مسلمان وجود داشت و نه امکان تداوم و حفظ انقلاب در برابر این همه توطئه داخلی و خارجی بدون حضور و حمایت مردم از انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی. لذا جنگ تحمیلی که از بزرگترین توطئه های نظامی و سخت افزاری دشمنان بر علیه نظام مقدس اسلامی محسوب می گردد، بدون حضور مردم امکان دفاع و پیروزی قابل تصور نبود.

 می توان به جرات گفت مهمترین نقش در دفاع مقدس را مردم داشتند. با توجه به حجم گسترده تهاجم و با هدف سرنگونی جمهوری اسلامی و حمایت بیش از 70 کشور از صدام، بدون حضور و مشارکت مردم امکان مقابله اصلا وجود نداشت. لذا حضرت امام خمینی (ره) برخلاف دیگران اعتقاد به مردمی کردن جنگ داشتند و به همین دلیل هم تا زمانی که جنگ مردمی نشد ما توفیقاتی هم نداشتیم.1 انعکاس حمایت‌های مالی از جبهه‌های نبرد (جهاد مالی) در جراید کشور در دوران دفاع مقدس، به خوبی بیانگر میزان مشارکت و اهتمام مردم در خصوص پشتیبانی از رزمندگان و جبهه های جنگ می باشد. از بادام های جمع آوری شده توسط پیرزن روستایی برای اهداء به جبهه تا کمک میلیونی یکی از مسلمانان مقیم کویت برای حمایت از رزمندگان، حکایت از مردمی بودن جنگ در جبهه خودی و میزان اعتقاد و باور مردم به حضرت امام خمینی)ره( دارد.

همچین وجوه کمک های نقدی مردم در کمک به رزمنده ها نیز نقش تعین کننده ای داشت به گونه ای که پرداخت مهریه، کمک مبالغی و .. در این راستا از سوی اشخاص و نهادهای مختلف نیز حائز اهیمت است.

 منابع

1- برگرفته از کتاب عوامل فرهنگی و معنوی دفاع مقدس ، انتشارات مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه ، چاپ اول ، ص ۸۰ .

2- صحیفه نور و مجموعه خاطرات شهدای روحانی.

3- عزت الله خانجانی ، مقاله درآمدی بر پشتیبانی جنگ در منطقه دماوند.

4-روزنامه اطلاعات، 1366/9/3، ص1.

5ـ همان، ص1.

6ـ روزنامه اطلاعات، 1366/9/2، ص2، قم ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی.

7-روزنامه جمهوری اسلامی، 1366/9/15، ص 2.