منظور از شناخت واقعی امام زمان چیست؟
شناخت واقعی، دارای ویژگیهایی است که عبارت است از اینکه: اولاً از منابع معتبر و موثق و مستند به دست آید. ثانیاً گسترهاش شامل آموزههای اعتقادی، اخلاقی و عبادی شود. ثالثاً، از آنجا که امام، الگوی عملی برای انسانهاست، به ابعاد فکری، عملی و روحی امام نیز ناظر باشد.
اما این شناخت از سه راه ـ که مکمل یکدیگرند ـ حاصل میشود:
یکم. مطالعه تاریخ زندگانی آنان، مطالعه سرگذشت و سیره آنان، خصوصاً در باب فضایل، مناقب و خصوصیات آنان ـ از قبیل: شجاعت، مردانگی، ایثار، تواضع، صبر، فرزانگی و… ـ انسان را متوجه مقام والای آن بزرگواران میکند و جذبه و کشش خاصی نسبت به آن فرزانگان در روح انسان، حاکم میشود.
دوم. مطالعه و تفکّر در سخنان ایشان، اسلام تفکر را موجب بصیرت (الحیاه، ج 1، ص 8، ح3)، دعوت کننده به عمل نیک (همان، ح 9)، پدید آورنده نور (همان، ص 49، ح 18)، نشانه حیات و زنده بودن قلب بصیر میداند (همان، ص 48، ح 5).
مطالعه و تفکّر در آثار فکری امامان، هر چند کار مشکلی به نظر میرسد، ولی بسیار سودمند است. این امر علاوه بر آن که باعث شناخت شخصیت آن بزرگواران و ایجاد محبت آنان در دل میشود، سرمایه بزرگی برای روح بشر به شمار میرود. همان طور که فراگیری فصول یک کتاب، باید با تحقیق و دقت کامل و رجوع به استاد و… قرین باشد، مطالعه و اندیشه و تفکر در آثار ائمه (ع) نیز، باید با استفاده از استادان فن و مراجعه به کتابهایی که در شرح سخنان آنان به رشته تحریر درآمده، همراه باشد.
سوم. شناخت خدا: اگر ما خداوند و صفات و اسمای او را به طور حقیقی بشناسیم، میتوانیم انسانهای کامل راستین (امامان) را نیز بشناسیم، زیرا آنان آینه تمامنمای صفات جمال و جلال حضرت حقاند و در تسمیه به اسمای الهی، از تمامی موجودات عالم امکان برترند. بر این اساس، با شناخت خدا و صفات او، میتوانیم به اوصاف و ویژگیهای امامان نیز واقف گردیم. شاید دعایی که سفارش شده در زمان غیبت بعد از نماز زیاد خوانده شود، ناظر به همین حقیقت باشد:
«اَللّهُمَّ عَرِّفْنی نَفْسَکَ، فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی نَفْسَکَ، لَمْ اَعْرِف نَبِیَّکَ، اَللّهُمَّ عَرِّفْنی رَسُولَکَ، فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی رَسُولَکَ، لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَکَ، اَللّهُمَّ عَرِّفْنی حُجَّتَکَ، فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی حُجَّتَکَ، ضَلَلْتُ عَنْ دینی، خداوندا! خود را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی پیغمبر را نمیشناسم، خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر به پیامبر معرفت پیدا نکنم، نمیتوانم امامم را بشناسم، خدایا! حجت و امامت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم، در دین خود گمراهم» (مفاتیحالجنان، دعا در غیبت امام زمان (عج)).